TRIDUUM  PASCHALNE Misterium Męki, Śmierci i Zmartwychwstania Chrystusa Świę­ta Pas­chal­ne, to szczyt roku kościel­ne­go. Pas­cha jest dyna­micz­nym przej­ściem Pana przez Mękę i Śmierć do Zmar­twych­wsta­nia i życia w chwale. Obcho­dze­nie Tajem­ni­cy Pas­chy trze­ba roz­po­cząć już w Nie­dzie­lę Pal­mo­wą. Tek­sty mszal­ne w ten dzień mówią, że skoń­czył się 40-dnio­wy okres przy­go­to­wa­nia, a roz­po­czy­na­ją się obcho­dy miste­rium Męki, Śmier­ci i Zmar­twych­wsta­nia Jezusa.

 Wielki Czwartek

Chry­stus po raz ostat­ni zasia­da do wie­cze­rzy ze swo­imi ucznia­mi. Umy­wa im nogi na znak miło­ści. Usta­na­wia Naj­święt­szą Ofia­rę: „Bierz­cie i jedz­cie…” i sakra­ment Kapłań­stwa: „To czyń­cie na moją pamiąt­kę!”. Poj­ma­ny w Ogrój­cu, osa­mot­nio­ny, osą­dzo­ny, cierpi.

Umycie nóg

Na pamiąt­kę umy­cia przez Chry­stusa nóg apo­sto­łom pod­czas Mszy Wie­cze­rzy Pań­skiej cele­brans — spra­wujący Ofia­rę Eucha­ry­stycz­ną kapłan — obmy­wa nogi 12 mężczy­znom. Jest to przy­po­mnie­nie fun­da­men­tal­nej zasa­dy moral­nej chrze­ści­jań­stwa, czy­li przy­ka­za­nia miło­ści. Gest ów wyra­ża tak­że praw­dę, że Kościół nie jest po to, żeby mu słu­żo­no, lecz aby służyć.

Przeniesienie Najświętszego Sakramentu

Sym­bol zna­ny od XII wie­ku. To znak uwię­zie­nia Pana Jezu­sa. W śre­dnio­wieczu zaczę­to budo­wać specjal­ne ołta­rze, nazy­wa­ne ciem­ni­ca­mi, w któ­rych umiesz­cza­no Naj­święt­sze Posta­ci. Dziś miej­sce, do któ­re­go pro­cesyjnie prze­nosi się Eucha­ry­stię, na­zywamy ołta­rzem wystawienia.

Obnażenie ołtarza

 Po zakoń­czo­nej Eucha­ry­stii kapłan lub dia­kon zdej­mu­ją z ołta­rza obru­sy. Odar­ty ołtarz, któ­ry jest sym­bo­lem Je­zusa Chry­stu­sa, ozna­cza odar­cie Go z szat pod­czas męki krzy­żo­wej, opusz­cze­nie przez naj­bliż­szych oraz rezy­gna­cję z naj­mniej­szych pozo­rów bóstwa dla nasze­go zbawienia.

Kołatki

 Od Mszy Wie­cze­rzy Pań­skiej aż do Litur­gii Świa­tła w Wiel­ką Sobo­tę nie uży­wa się dzwon­ków. Zamiast nich w kościo­łach sły­szy­my kołat­ki. To tak­że znak żało­by po Zba­wi­cie­lu, któ­ry od­chodzi. Rodzaj „postu dla uszu”, tak jak „postem dla oczu” są zakry­te od V nie­dzieli Wiel­kie­go Postu krzy­że i obra­zy w kościołach.

Wielki Piątek Męki Pańskiej 

Dzień Męki, Śmier­ci Pana i Jego zło­że­nia do gro­bu. Nasze spoj­rze­nie kie­ru­je­my na Krzyż Chry­stu­sa. „Oto drze­wo Krzy­ża, na któ­rym zawi­sło zba­wie­nie świa­ta” — woła trzy­krot­nie kapłan. Krzyż Chry­stu­sa rzu­cił swój cień na wszyst­kie cza­sy. Pod ten Krzyż w wiel­kiej modli­twie powszech­nej Kościo­ła pro­wa­dzi­my wszyst­kich, za któ­rych umarł Jezus. Klę­ka­my przed krzy­żem, cału­je­my rany Pana, bośmy wszy­scy grzesz­ni­cy, bo to myśmy Go ukrzy­żo­wa­li. To nasz grzech zro­dził Jego śmierć.

Post ścisły

 To jeden z nie­wie­lu dni w roku, w któ­rym Kościół naka­zu­je swo­im wy­znaw­­com post ści­sły, czy­li jako­ścio­wy i iloś­ciowy. Tra­dy­cja poszcze­nia w Wiel­ki Pią­tek ma swój począ­tek już 100 lat po śmier­ci Chry­stu­sa. Nazy­wa­no ten post „postem współ­czu­cia”. Był znacz­nie surow­szy od dzi­siej­sze­go poszcze­nia. Chrze­ści­ja­nie odma­wia­li sobie w tym dniu zarów­no pokar­mu, jak i napoju.

Prostratio

To pierw­szy, przej­mu­ją­cy sym­bol li­turgii Wiel­kie­go Piąt­ku. Cele­brans, wycho­dząc w zupeł­nej ciszy przed oł­tarz, pada przed nim twa­rzą do zie­mi. To nie tyl­ko gest głę­bo­kie­go uni­że­nia, ale tak­że uzna­nie winy, posta­wa szo­ku, któ­ry rodzi się ze świa­do­mo­ści, że przez nasze grze­chy jeste­śmy współ­winni śmier­ci Chry­stu­sa na krzy­żu. Pa­damy na twarz uzna­jąc, że Krzyż jest miej­s­cem osta­tecz­ne­go obja­wie­nia ognia Bożej miło­ści, jest praw­dzi­wym „krze­wem gore­ją­cym”, któ­ry choć pło­nie, jed­nak nie spa­la się.

Modlitwa powszechna

To kolej­ny ele­ment, któ­ry ma swo­je źró­dło w tra­dy­cji pier­wot­ne­go chrze­ści­jań­stwa. Modli­twa za wszyst­kich, bo za wszyst­kich umarł Chry­stus. Jej „powszech­ność” wyra­ża się w tro­sce, aby nie zmar­no­wa­ła się ani odro­bi­na odku­pień­czej krwi Chrystu­sa, któ­ry umie­ra za zba­wie­nie całe­go świata.

Adoracja Krzyża

Podob­nie jak wie­le innych ele­men­tów litur­gii wiel­ko­piąt­ko­wej, ado­ra­cja Krzy­ża wywo­dzi się z Jero­zo­li­my. Póź­niej prze­jął ją cały Kościół. Doku­men­ty wska­zu­ją, że w Rzy­mie zna­no ją już w VII wie­ku. Z Rzy­mu tra­fi­ła do Franko­nii, gdzie obrzęd udra­ma­ty­zo­wa­no, od­słaniając uro­czy­ście krzyż przy śpie­wie zna­nej nam dziś anty­fo­ny: „Oto drze­wo krzy­ża”. Sło­wa nawią­zu­ją wprost do pierw­sze­go drze­wa w Piśmie Świę­tym, któ­re­go owo­cem była śmierć. Owo­cem tego drze­wa jest życie.

Komunia św.

To jedy­ny dzień w roku, kie­dy kapła­ni przyj­mu­ją Komu­nię św. tyl­ko pod posta­cią chle­ba. Choć nie spra­wu­je się w tym dniu Eucha­ry­stii, to nie odgra­dza się chrze­ści­jan od Boże­go po­karmu, przyj­mu­jąc wcze­śniej konsekro­wane eucha­ry­stycz­ne Postaci.

Grób Pański

Ostat­ni ele­ment litur­gii Wiel­kie­go Piąt­ku. Z X wie­ku pocho­dzą pierw­sze świadec­twa o skła­da­niu krzy­ża Chry­stu­sa w gro­bie. Póź­niej prze­no­szo­no do „gro­bu” tak­że Eucha­ry­stię. Prze­nie­sie­nie Eucha­ry­stii przy­po­mi­na zdję­cie z krzy­ża i pogrzeb Chry­stu­sa. Ostat­nia modli­twa przy gro­bie wska­zu­je jed­nak nadzie­ję: „Chry­ste, na­sze Zmar­twych­wsta­nie i Życie, podźwi­gnij nas z gro­bu grzechów”.

Wielka Sobota

 Dzień spo­czyn­ku Pana w gro­bie. Dzień cichej nadziei, modli­tew­ne­go ocze­ki­wa­nia na cud zmar­twych­wsta­nia, prze­ko­na­nia w moc Boga więk­szą od śmier­ci. W kościo­łach, przy gro­bie Chry­stu­sa, trwa modli­tew­na adoracja.

Wigilia Paschalna Wielkiej Nocy 

O zmro­ku roz­po­czy­na się cele­bra­cja Wigi­lii Pas­chal­nej: litur­gia świa­tła ze śpie­wem wiel­ka­noc­ne­go orę­dzia, dłuż­sza litur­gia sło­wa uka­zu­ją­ca wiel­kie dzie­ła Boże na prze­strze­ni dzie­jów zba­wie­nia, bło­go­sła­wień­stwo wody chrzciel­nej i odno­wie­nie przy­rze­czeń chrzciel­nych. Czu­wa­nie noc­ne koń­czy cele­bra­cja litur­gii Eucharystycznej.

Pol­ska tra­dy­cja każe nam podą­żyć ran­kiem z ucznia­mi, aby oso­bi­ście odkryć „pusty grób” i praw­dę o Zmar­twych­wsta­niu Pana. Stąd uro­czy­stym dopeł­nie­niem obcho­dów pas­chal­nych jest pro­ce­sja rezu­rek­cyj­na i Eucha­ry­stia o świ­cie, będą­ce ogło­sze­niem Zmartwychwstania.

Obrzęd światła

Z ciem­no­ści do świa­tła. Z grze­chu do łaski. Ze śmier­ci do życia. To wszyst­ko ma wyra­zić obrzęd, któ­ry rozpoczy­na świę­to­wa­nie Pas­chy. Pro­sta symboli­ka przed­sta­wia w skró­cie tajem­ni­cę od­kupieńczej śmier­ci i zmartwych­wstania Chry­stu­sa. Tak jak ogień — Chry­stus oświe­ca, ogrze­wa i oczyszcza.

Paschał

To duża świe­ca z wosku. Jest ona zapa­lana od poświę­co­ne­go ognia i uro­czyście wno­szo­na do ciem­ne­go kościo­ła. Symbo­lizuje Chry­stu­sa Zmartwych­wstałego — świa­tłość świa­ta, znak nadziei na wie­ki. Wyry­ty na nim krzyż ozna­cza odkupień­czą śmierć Chry­stu­sa. Pięć otwo­rów to sym­bo­le Jego zbaw­czych ran, a pierw­sza i ostat­nia lite­ra grec­kie­go alfa­be­tu ozna­cza pano­wa­nie nad cza­sem. Po zakoń­cze­niu okre­su wiel­ka­noc­ne­go pas­chał sta­wia się obok chrzciel­ni­cy. To od nie­go zapa­ła się świe­ce przy chrzcie dziec­ka, jako znak jego włą­cze­nia przez chrzest do Mistycz­nego Cia­ła Chry­stu­sa — Kościoła.

Exsultet

Sta­ro­żyt­ny hymn chrze­ści­jan. To jed­na z naj­pięk­niej­szych modlitw Kościo­ła. Pochwa­ła pas­cha­łu sym­bo­li­zu­ją­ce­go Chry­stusa. Pod­kre­śla cią­głość histo­rii zba­wie­nia, któ­rej uko­ro­no­wa­niem jest przy­no­szą­ce radość wszyst­kim wyda­rze­nie paschalne.

Liturgia Słowa

W roz­bu­do­wa­nej Litur­gii Sło­wa Wigi­lii Pas­chal­nej sły­szy­my opo­wieść o dzia­łaniu Boga dla rato­wa­nia czło­wie­ka. Wy­bór sied­miu czy­tań sta­no­wi głów­ne punk­ty sce­na­riu­sza pod­ję­te­go przez Bo­ga, któ­ry nazy­wa­my pla­nem zbawienia.

Liturgia chrzcielna

Na litur­gię chrzciel­ną Wigi­lii Pas­chalnej skła­da­ją się czte­ry ele­men­ty: Li­tania do Wszyst­kich Świę­tych, błogo­sławieństwo wody chrzciel­nej, chrzest i bierz­mo­wa­nie (jeśli są kan­dy­da­ci) oraz odno­wie­nie przy­rze­czeń chrzcielnych.

Liturgia Eucharystyczna

To ostat­nia i zara­zem szczy­to­wa część litur­gii Wigi­lii Pas­chal­nej. War­to zazna­czyć, że nie jest to Msza św. Wiel­kiej Sobo­ty, ale Nie­dzie­li Zmar­twych­wstania. Peł­na rado­ści, bo w spo­sób naj­do­sko­nal­szy urzeczy­wistnia Pas­chę Pana.

Procesja rezurekcyjna

Pro­ce­sja rezu­rek­cyj­na jest uro­czy­stym ogło­sze­niem praw­dy o Zmar­twychwstaniu Pań­skim, mani­fe­sta­cją wia­ry chrze­ści­jan — na wzór kobiet, któ­re po doświad­cze­niu puste­go gro­bu poszły ogło­sić tę wieść uczniom. Pro­ce­sja jest też sym­bo­lem wędrów­ki Nowe­go Ludu Boże­go razem ze swo­im Panem do ojczy­zny niebieskiej.